Сочинение "Құқықтық мемлекет: негізгі ұғымдар мен принциптер"

Құқықтық мемлекет ұғымы қазіргі заманда жиі кездесетін және маңызды әлеуметтік-саяси категориялардың бірі болып табылады. Бұл ұғым, негізінен, құқық пен заңның үстемдігін жоғары деңгейде сақтайтын, қоғамдағы қатынастарды әділдікпен және теңдікте қамтамасыз ететін мемлекетті сипаттайды. Құқықтық мемлекеттің негізінде бірнеше басты принциптердің орын алуы тиіс.

Алғашқы және ең маңызды принцип — заңның үстемдігі. Бұл дегеніміз, заң барша азаматтар үшін бірдей және барлық әлеуметтік топтар мен мемлекеттің әрбір деңгейінде міндетті болып табылады. Яғни, ешкім заңнан жоғары емес, тіпті мемлекеттік органдар мен қызметкерлер де заңды бұзбауы тиіс. Бұл принципті орыс жазушысы А.П. Чеховтың "Хамелеон" әңгімесінде байқауға болады. Әңгімеде шенеуніктер мен полицейлердің қоғамдағы екіжүзділігі мен заңға деген тұғырлары көрнекі түрде сынға алынады.

Екінші принцип — азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын құрметтеу және қорғау. Құқықтық мемлекет азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға міндетті. Бұл принцип бойынша мемлекет жеке адамның өміріне, жеке меншігіне және жеке бостандығына қол сұқпай, олардың сақталуын қамтамасыз етеді. Мәселен, Л.Н. Толстойдың "Соғыс және бейбітшілік" романында Пьер Безуховтың жеке бастандық пен бостандықты іздеу жолындағы тәжірибелері көрсетіледі.

Үшінші принцип — биліктің бөлінуі. Құқықтық мемлекетте билік үш бөлікке бөлінеді: заң шығарушы, атқарушы және соттық билік. Бұл билік тармақтарының тәуелсіздігін қамтамасыз етіп, биліктің бір қолға шоғырланбауын болдырмайды. Орыс классикалық әдебиетінде де бұл принциптің маңыздылығының көрсетілуі бар, мысалы, Н.В. Гогольдің "Өлі жандар" шығармасында бюрократиялық кедергілер мен билікті асыра пайдалану мәселелері сипатталады.